Wybór umowy jest istotny z perspektywy pracodawcy, ale również pracownika, ponieważ każda z dostępnych umów niesie za sobą różne prawa i obowiązki przewidziane przepisami prawa.
Wybierając umowę, musimy mieć na uwadze nie tylko korzyści z nich płynące, ale również odpowiednie dopasowanie umowy do rzeczywiście wykonywanych obowiązków.
Wykonywanie pracy zarobkowej, może odbywać się w ramach:
- umowy o pracę: na okres próbny, na czas określony, na czas nieokreślony
- pracy tymczasowej oraz, gdy rodzaj zadań lub sposób ich wykonywania to uzasadnia, na podstawie:
- umowy zlecenie lub umowy o świadczenie usługi
- umowy o dzieło.
Poniżej omówimy najważniejsze cechy umowy o pracę, umowy zlecenia oraz umowy o dzieło, aby łatwiej było nam przejść do dalszych rozważań.
Umowa o pracę
Ta umowa niesie ze sobą najwięcej obowiązków zarówno pracownika jak i pracodawcy, ale jednocześnie gwarantuje największą ochronę.
Pracownik zobowiązuje się do osobistego świadczenia pracy na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego określonym, a pracodawca do zapłaty umówionego wynagrodzenia ( gwarantowane wynagrodzenie minimalne).
Innymi przywilejami pracownika zatrudnionego na umowę o pracę są między innymi:
- okres wypowiedzenia,
- coroczne, płatne urlopy,
- prawo do przerwy w pracy, odpoczynku dobowego i tygodniowego,
- ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy,
- odprowadzanie przez pracodawcę składek zdrowotnych.
Więcej informacji o umowie o pracę, jak np. istotne elementy, forma zawarcia, prawa i obowiązki stron umowy znajdziesz tutaj Wszystko, co musisz wiedzieć o umowie o pracę – TALENT DAYS BLOG
Umowa zlecenia
Jest umową cywilnoprawną, uregulowaną w kodeksie cywilnym.
Przedmiotem umowy jest zobowiązanie się jednej osoby do wykonania określonej czynności dla innej osoby.
Stronami tej umowy są zleceniodawca i zleceniobiorca.
Zleceniodawcą jest osoba, zlecająca wykonanie danej czynności, np. usługi, natomiast zleceniobiorca to osoba, która podejmuje się wykonania tej czynności.
Umowa zlecenia jest objęta minimalną stawką godzinową, która wynika z rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej, która obecnie wynosi 27,70 zł brutto – od 1 stycznia 2024 roku.
Jeśli zastanawiasz się, czym dokładnie jest umowa zlecenia, chcesz dowiedzieć się, w jakiej formie można ją zawrzeć i jak ją wypowiedzieć- zachęcamy do przeczytania artykułu na ten temat W TYM TUTAJ ARTYKULE!
Umowa o dzieło
Tutaj obowiązki jak i prawa stron są ograniczone,dotyczą głównie dzieła, które jest przedmiotem umowy, a sama umowa regulowana jest jedynie przez kodeks cywilny.
Przez zawarcie umowy o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Umowę o dzieło stosuje się przy wykonywaniu konkretnego dzieła na rzecz pracodawcy, dziełem takim mogą być np.
- napisanie artykułu,
- wykonanie logo,
- stworzenie grafiki,
- wykonanie mebla.
Przedmiotem umowy o dzieło mogą być czynności materialne (wykonanie stołu) oraz niematerialne (stworzenie grafiki), jednak dzieło musi być możliwe do zweryfikowania po jego wykonaniu.
Umowa o dzieło uregulowana została w kodeksie cywilnym, który określa jej najważniejsze postanowienia, nie mają tu więc zastosowania przepisy z kodeksu pracy.
Umowa ta dotyczy zatem wykonania określonego dzieła, nie ciągu czynności, to właśnie ostateczne dzieło jest przedmiotem umowy, nie określa się miejsca ani czasu wykonywania dzieła.
Nie obowiązuje tu wynagrodzenie minimalne, więc jego wysokość ustalana jest przez strony umowy.
Różnice pomiędzy umowami
| Umowa o pracę | Umowa zlecenia | Umowa o dzieło | |
| Na czym polega | Wykonywanie określonej pracy (powtarzających się czynności) na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem. | Rzetelne wykonywanie określonych czynności na rzecz zleceniodawcy, bez jego kierownictwa. | Wykonanie określonego dzieła na rzecz zamawiającego (dotyczy wykonania konkretnej rzeczy, nie czynności) |
| Jaki kodeks reguluje | Kodeks pracy | Kodeks cywilny | Kodeks cywilny |
| Obowiązywanie minimalnego wynagrodzenia gwarantowanego ustawą | 4 242 zł brutto | 27,70 brutto | Nie obowiązuje |
| Możliwość powierzenia świadczenia pracy osobie trzeciej | zawsze osobiste świadczenie pracy – brak możliwości wskazania zastępstwa | możliwe powierzenie pracy zastępcy | powierzenie wykonania dzieła osobie trzeciej powinno być uregulowane w umowie |
| Organizacja pracy | -Podporządkowanie kierownictwu- wyznaczone godziny oraz miejsce pracy- z góry określone zadania | – brak wyznaczonych godzin pracy- brak wskazanego konkretnego miejsca pracy | Brak podporządkowania |
Składki ZUS oraz podatek dochodowy w poszczególnych umowach
| Umowa o pracę | Umowa zlecenia | Umowa o dzieło | |
| Składki ZUS | Odprowadzanie składek ZUS jest obowiązkowe. | Są odprowadzane składki:- rentowa, – emerytalna,- wypadkowa,natomiast składka chorobowa jest dobrowolna. | Nie odprowadza się składek. |
| Podatek dochodowy | Dwa progi podatkowe według których oblicza się podatek dochodowy:1. Do 120 000 zł- 12%2. Powyżej 120 tys. zł- 32% | Umowa do 200 zł zryczałtowany podatek dochodowy wynosi 12%.Powyżej 200 zł rozlicza się według skali Nalicza się składki i koszty, potrąca 12-proc. podatek | Zlecający wykonanie dzieła jest zobowiązany do poboru zaliczki na podatek dochodowy wg stawki 12%. |
Teraz wiesz jaka umowa jest najkorzystniejsza z punktu widzenia pracownika oraz pracodawcy, jednak jak już wspominaliśmy wybór umowy musi być uzależniony przede wszystkim od faktycznego jej przedmiotu oraz wykonywanych obowiązków.
Kiedy nie można zawrzeć innej umowy niż umowa o pracę?
Kiedy stosunek łączący strony spełnia wszystkie cechy stosunku pracy tj.
- praca wykonywana jest osobiście przez pracownika,
- pracodawca ponosi ryzyko związane z prowadzoną działalnością,
- praca jest wykonywana w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
- wykonywanie pracy pod kierownictwem przełożonych.
Zatem jeśli praca polega na wykonywaniu powtarzalnych czynności w określonych godzinach i określonym miejscu- automatycznie jest to stosunek pracy i w takim przypadku możliwe jest zawarcie tylko umowy o pracę.
- Przykład: Karol jest magazynierem, pracuje codziennie w tym samym miejscu, w godzinach wyznaczonych przez kierownika magazynu, za swoją pracę otrzymuje miesięczne wynagrodzenie.
Karol musi być zatrudniony na umowę o pracę.
- Przykład 2: Ada tworzy grafikę dla sklepu internetowego, robi to u siebie w domu, w dni które jej odpowiadają. Wynagrodzenie za wykonane grafiki uzgodnione zostało w umowie, którą strony zawarły.
Ada zawarła umowę o dzieło
Jej dziełem jest grafika.
- Przykład 3: Jan chcąc dorobić podczas studiów, postanowił podjąć się roznoszenia ulotek. Jan nie jest pod kontrolą przełożonego, nie ma też sztywno określonych godzin pracy.
Jan zawarł umowę zlecenia.
Co więcej Jan jako student czerpie więcej korzyści z pracy na umowę zlecenia, ponieważ uczniowie oraz studenci, którzy nie ukończyli 26 lat, nie podlegają obowiązkowi opłacania składek ZUS.
Tzw. ulga dla młodych to zwolnienie osób do 26 roku życia z obowiązku odprowadzania podatku dochodowego, oznacza to, że w przypadku Jana, który jest studentem i nie ukończył 26 lat wypłata brutto= netto.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o działaniu ulgi dla młodych to zajrzyj po więcej informacji tu Czym jest ulga dla młodych? – TALENT DAYS BLOG
Czym są tzw. śmieciówki?
Potoczne określenie umowy cywilnoprawnej zawartej między pracodawcą i pracownikiem mimo występowania stosunku pracy wymagającego zawarcia umowy o pracę.
W momencie, kiedy stosunek pracy posiada wszystkie charakterystyczne elementy umowy o pracę, tj.
- określone miejsce i czas wykonywania pracy,
- podporządkowanie przełożonemu,
- wykonywanie pracy pod nadzorem,
- wykonywanie ciągłych powtarzających się czynności,
- osobiste świadczenie pracy.
Tzw. śmieciówki są stosowane przez pracodawców zazwyczaj w celu ominięcia przepisów prawa pracy i obniżenia kosztów zatrudnienia. Dla pracowników, umowa śmieciowa skutkuje brakiem niektórych świadczeń zapewnianych przez umowę o pracę, m.in. okresu wypowiedzenia, płatnego urlopu i dodatków za nadgodziny, ponieważ umowa o dzieło nie jest regulowana przez kodeks pracy.
Cel zawierania umów śmieciowych:
- obniżenie kosztów zatrudnienia – Pracodawca nie ma obowiązku odprowadzania składek do ZUS od pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o dzieło
- brak okresu wypowiedzenia- Umowę cywilnoprawną można rozwiązać lub wypowiedzieć bez konieczności zachowania okresu wypowiedzenia, przysługującego pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę.
- brak ochrony zatrudnienia przysługującego ciężarnym- w przeciwieństwie do umowy o pracę, w przypadku zawarcia umowy śmieciowej, pracodawca nie jest zobowiązany przedłużyć zatrudnienia osobie w ciąży.
Państwowa Inspekcja Pracy jest organem sprawującym nadzór i kontrolę przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów dotyczących stosunku pracy. Co ważne, inspektorzy pracy mają prawo wytaczać powództwa, za zgodą zainteresowanych osób, o ustalenie istnienia stosunku pracy.
- Przykład: Jacek jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, swoją pracę wykonuje zawsze od poniedziałku do piątku w godzinach 7-15 w stałym miejscu ustalonym przez przełożonego i pod jego nadzorem.
Kontrola PIP stwierdziła, że w przypadku pana Roberta przeważają cechy stosunku pracy i wystąpiła do przedsiębiorcy z wnioskiem o przekwalifikowanie umowy zlecenia w umowę o pracę.
Kontrola umów o dzieło przez ZUS
Kontrolą ZUS może być objęta m.in. zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych oraz prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek. W tym zakresie ZUS może kontrolować zawarte przez płatnika składek umowy o dzieło w celu ustalenia, czy przedmiotowe umowy nie mają w istocie charakteru umów o pracę bądź umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług, do których zgodnie z k.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Przedmiotu umowy o dzieło nie może stanowić wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności), bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie.
Zakwalifikowanie przez inspektora kontroli ZUS zawartej przez płatnika składek umowy o dzieło jako umowy o pracę bądź umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług sprawia, że przychód z tytułu tej umowy stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Zastosowanie przez płatnika składek umowy o dzieło, w przypadku w którym tego typu umowa nie może być stosowana, naraża płatnika składek na negatywne konsekwencje.
Zanim zdecydujesz się na podpisanie umowy zastanów się czy jest ona dla ciebie korzystna, przeanalizuj czym będziesz się zajmować i czy jest to zgodne z proponowaną umową oraz twoją wolą. Umowa gwarantuje twoje prawa i obowiązki, dlatego tak ważny jest jej odpowiedni wybór.
Zastanów się, czy zachodzi stosunek pracy, który powoduje, że powinna zostać zawarta umowa o pracę! Pamiętaj, że masz prawo do dokładnego zapoznania się z proponowaną umową i nikt nie powinien wywierać na tobie presji. Jeśli forma umowy lub jakiekolwiek jej postanowienie ci nie odpowiada- poinformuj o tym osobę, z którą zamierzasz tą umowę zawrzeć.
